Çocukta dil gelişiminin iki temel aşaması vardır:
1. Alıcı dil: söylenenleri anlama becerisi
2. İfade edici dil: kendini anlatabilme becerisi
Çocuğun kendini ifade edebilmesinin ön koşulu alıcı dil becerisinin gelişmiş olmasıdır. Yani çocuk önce söylenenleri anlamaya başlar, sonra kendini ifade edebilmeyi başarır.
Dil gelişiminin en hızlı yaşandığı dönemler 0-3 yaş arasıdır. Çocuktan çocuğa büyük değişiklikler göstermekle birlikte dil gelişimi kabaca şu şekilde ilerler:
· ilk 3 ay: “agu” gibi seslerin çıkarılmaya başlanması
· 6-8 ay : hecelerin söylenmeye başlanması
· 9-12 ay: hecelerin tekrar edilerek “da-da”, “ba-ba”, “ma-ma” gibi kelimelerin söylenmesi
· 12-18 ay: kelimelerin söylenmesi, jargon denen anlamsız kelimelerin konuşuyormuş gibi söylenmesi
· 18-24 ay: kelime sayısının artması ve 24 ayda 2 kelimeli cümleler kurulması
· 24-36 ay: Konuşmalarının %75 i anlaşılır olması
· 36-48 ay: 5-6 kelimelik cümleler kurması, konuşmalarının tamamının anlaşılır olması
Dil ve konuşma bozuklukları ya da konuşmanın gecikmesine neden olabilen risk etmenleri:
· Duyu organlarındaki bozukluklar (görme ve işitme)
· Zeka ile ilgili sorunlar
· Nörolojik bozukluklar (serebral palsi, vb)
· Yaygın gelişimsel bozukluklar (otizm spektrum bozukluğu gibi)
· Uyaran yoksunluğu (ihmal, vb)
· Ekran bağımlılığı (TV, bilgisayar, telefon,vb)
· Ailede konuşma gecikmesi öyküsü
· Düşük doğum ağırlığı ve/veya prematürite
· Düşük sosyokültürel düzey
Çocuğun dil gelişimini desteklemek için neler yapılmalıdır?
Yenidoğan döneminde yapılan işitme taraması ve düzenli olarak yapılacak çocuk sağlığı izlemleri ile çocuk hekiminiz bebeğinizin konuşmasına engel olabilecek bir risk varsa erkenden tanıyıp tedavisini başlatır. Bu nedenle düzenli olarak kontrol altında olmak önemlidir. Bebeğin ilk dönemlerinden başlanarak onunla çok bol konuşmak, ona şarkılar söylemek, aktif uyaran almasını sağlamak alıcı dilin gelişmesini hızlandırır. Erken yaşlardan başlayarak yüksek sesle kitap okunması da dil gelişimi için çok önemlidir. İki yaştan küçük çocukların hiçbir şekilde ekran karşısında zaman geçirmesine olanak tanınmamalı, özellikle de TV “bebek bakıcısı” niyetine kullanılarak bebek ekran karşısında dururken bakım veren kişi diğer işleri yapmaya yönelmemelidir. İki yaştan büyük çocuklarda da ekran süresi günde 1-2 saati geçmemelidir.